Een waardig einde in Spanje

Sinds juni 2021 heeft Spanje een euthanasiewet. Levensbeëindiging op verzoek is dus legaal in Spanje, maar het is nog steeds een gevoelig onderwerp. Euthanasie roept veel emoties op bij patiënten, en ook bij hulpverleners.

We zien rondom een waardig levenseinde steeds meer zaken die best wat vaker aandacht verdienen. Ongeacht je leeftijd! We zetten hier alles voor je op een rijtje en hebben de tekst ingedeeld in drie hoofdstukken.

1. De Spaanse wilsverklaring (Voluntades Anticipades)
2. Euthanasie en sedatie
3. Aanvragen van euthanasie

Belangrijk:

De nuvolgende  informatie hieronder is een compilatie van verschillende bronnen (zoals vermeld in de tekst) en is uitsluitend bedoeld om onze patiënten te informeren over een waardig levenseinde in Spanje. Deze tekst is geschreven als antwoord op vragen van patiënten en is niet gebaseerd op enige ideologie of persoonlijke voorkeur. We kunnen op geen enkele manier verantwoordelijk worden gehouden, noch kunnen we aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade als gevolg van deze tekst. Wij zijn niet verantwoordelijk voor toekomstige wijzigingen in de procedure, voorwaarden en bepalingen en verwijzen naar onze bronnen voor de meest actuele en volledige informatie. We vragen ook iedereen om in geval van twijfel eerst de bronnen te raadplegen. Als je dan nog steeds twijfels hebt, kun je je vragen stellen aan de SAIP Denia: (alleen patiënten uit de regio Denia, voor andere SAIP’s verwijzen we naar deze lijst). Het is absoluut niet onze bedoeling dat patiënten van andere praktijken bij ons komen met een verzoek om euthanasie. Als u vragen heeft over euthanasie, aarzel dan niet om een afspraak te maken met uw eigen huisarts. Euthanasie is een serieuze zaak en begeleiding moet door uw eigen huisarts worden gegeven.

Deel 1. De Spaanse wilsverklaring (Voluntades Anticipadas)

Het ligt niet zo voor de hand om, genietend van de zon, van vrienden en het fijne leven, na te denken over wat je wilt wanneer het ooit, in de toekomst, niet meer zo goed met je gaat. Net als de meeste mensen schuif je dat waarschijnlijk liever nog wat voor je uit, en dat is alleszins begrijpelijk.

Toch zou goed zijn om heel even stil te staan bij het gegeven dat je in een situatie kunt komen waarin je niet meer zelf kunt beslissen over je eigen leven, over de behandelingen die je nodig hebt, en over de kwaliteit van leven die overblijft. Misschien is er een partner, een familielid of een goede vriend op wie je kunt rekenen, iemand die je helpt en die voor jou kan beslissen wat er moet gebeuren op het moment dat je dat zelf niet meer kunt. Maar weet diegene dan wel precies wat jij wilt?

Veel mensen hebben er al één: een zelfgeschreven wilsverklaring of een Nederlands levenstestament (let op, dit is iets anders dan een testament of een codicil) waarin staat hoe jij wilt dat er voor jou gezorgd wordt als je dat niet meer zelf kunt. Het is een goed idee om jouw wensen op papier te zetten, en denk daarbij dan ook aan dat stapje verder, aan het moment waarop het voor jou niet meer hoeft. Zo zorg je ervoor dat je niet in een situatie terechtkomt waarbij je geen beroep meer kunt doen op euthanasie of andere vormen van hulp in de laatste levensfase, simpelweg omdat je je niet meer kunt uiten wegens dementie, een ongeluk of een coma. Het is dus zaak iets te regelen vóór er iets gebeurt. En woon je in Spanje, let er dan op dat jouw wensen volgens de Spaanse regels op papier staan, en dat ze in het Spaans geschreven zijn, maar lees eerst even verder.

Er zijn grofweg twee situaties:

1) Door een ongeval of plotselinge ziekte kom je in een situatie waarbij je niet meer over je eigen welzijn kunt oordelen. Er moet geopereerd worden, of levensreddend gehandeld, maar het is onduidelijk of dat zinvol zal zijn. Je kunt zelf niet meepraten over de behandeling, en ook niet aangeven wat jij wilt. Je partner, een familielid of een goede vriend moet in feite hele essentiële beslissingen over jou nemen, zonder dit met jou te kunnen overleggen. Dit gaat dus met name over het wel of niet actief behandelen.

2) Door een ernstige ziekte zonder enige kans op genezing ga je steeds wat meer achteruit, en op een gegeven moment kom je in een situatie van ondraaglijk lijden. Natuurlijk krijg je goede palliatieve zorg, maar je weet dat het niet meer beter wordt. Ben je nog in staat om een weloverwogen beslissing te nemen over een behandeling, of zelfs over levensbeëindiging, euthanasie dus? Dit gaat dus met name over het wel of niet actief beëindigen van het leven.

De grens van deze twee situaties is niet scherp, sterker nog, soms overlappen ze elkaar.

Spanje kent een online register van wilsverklaringen. Het voordeel daarvan is dat dit register direct te raadplegen is door een arts op het moment dat het acuut nodig is. Men weet onmiddellijk wat jouw wensen zijn, ook als je ze niet meer zelf kunt vertellen. Je kunt van het register van wilsverklaringen gebruikmaken door middel van het invullen van een formulier: de Voluntades Anticipadas. Daarin schrijf je wat jij wilt dat er moet gebeuren als je jezelf niet meer kunt uiten met betrekking tot:

1. De toestemming voor de medische handelingen die je nodig hebt.
2. Het doneren van jouw organen of je lichaam aan de wetenschap.
3. Een verzoek om euthanasie.

De registratie vereist twee getuigen. Daarover verderop meer. Zorg er bij het invullen voor dat de eventuele opmerkingen die je in het document schrijft, in goed Spaans geschreven zijn, en in een duidelijk handschrift. Hieronder vind je enkele voorbeelden van wat je als opmerkingen kunt schrijven,

Wat schrijf je in je wilsverklaring? We geven je hier de adviezen van de stichting ‘Derecho a morir dignamente’, in het Nederlands: ‘Het recht om waardig te sterven’. Als je wilt, kun je ook de officiële instructies van de Valenciaanse Generalitat erbij pakken, je vindt ze op deze pagina (vertaal de tekst door met de rechterknop van je muis te klikken).

Begin met het downloaden –  hier –  van het model van de wilsverklaring van de Valenciaanse Generalitat (iedere autonome regio heeft een eigen wilsverklaring) en vul die in met je gegevens en je voorkeuren. Je vindt hier  een (niet-officiële) vertaling van het formulier in het Nederlands.

Zorg dat je goed bekend bent met de inhoud van de wilsverklaring, dat je begrijpt waar de wilsverklaring voor dient en denk vooral zorgvuldig en rustig na over wat je schrijft. Vergeet niet dat de wilsverklaring alleen van jou is, en dat de verklaring jouw persoonlijke wensen en beslissingen weerspiegelen, precies op de manier zoals jij ze wilt uitdrukken.

Onder het kopje ‘Overige instructies’ kun je desgewenst de suggesties (in het Spaans) van de stichting ‘Derecho a morir dignament’ overnemen, we hebben ze hieronder in 4 punten in het Nederlands vermeld (Zie aan het einde van het document de Spaanse, originele tekst).

1. Ik verzoek om mijn leven zo snel mogelijk te beëindigen door middel van euthanasie.
2. Ik beschouw het als een voortdurend en ondraaglijk lichamelijk of psychisch lijden, onverenigbaar met mijn persoonlijke waardigheid, dat bepaalde ernstige, chronische en invaliderende aandoeningen zoals onder meer neurodegeneratieve ziekten (dementie zoals alzheimer of een andere vorm) een zodanige verslechtering van mijn persoonlijkheid en geestelijke vermogens veroorzaken dat ik niet in staat ben me bewust te zijn van mijn eigen ziekte en mijn waarden. Daarom wil ik – ook al druk ik het niet uit, ook al herinner ik het me niet of ook al vertoon ik naar de mening van anderen geen uiterlijke tekenen van lijden –  zodra ik niet meer voor mezelf kan zorgen of zodra ik mijn familieleden of vrienden niet meer herken, of wanneer ik me in een klinische situatie bevind die vergelijkbaar is met matig ernstige dementie (GDS-FAST 5, volgens de Reisberg-schalen, zie eindnoot)[i] dat mijn wens om mijn leven zo snel mogelijk te beëindigen door middel van euthanasie wordt gerespecteerd.
3. Gedurende de periode die nodig is om mijn verzoek om euthanasie te verwerken, of in het geval dat het verzoek wordt geweigerd, weiger ik elke levensondersteunende maatregel, behandeling, ingreep of procedure die zou bijdragen aan het mij in leven houden (toedienen antibiotica, voeding of vloeistof via maagsonde of gastrostomie, plaatsen van een pacemaker of gebruik van een defibrillator, etc.). Ik verzoek ook om mijn lijden met alle beschikbare middelen te verlichten en, als ik in een gevorderde of terminale toestand ben, wil ik sterven onder diepe palliatieve sedatie, die tot mijn dood wordt gehandhaafd. Mocht er enige twijfel bestaan over de onomkeerbaarheid van mijn feitelijke onbekwaamheid om te beslissen, dan wil ik duidelijk maken dat een dergelijke mogelijkheid niets afdoet aan mijn vaste besluit om geen leven te willen leiden waarin ik voor de activiteiten van het dagelijkse leven afhankelijk ben van anderen.
4. Als een zorgverlener zou verklaren dat hij of zij gewetensbezwaren heeft met betrekking tot een van deze instructies, dan verzoek ik dat hij of zij wordt vervangen door een andere zorgverlener, zodat mijn recht om vrij te beslissen over mijn leven en mijn dood wordt gewaarborgd.

Hoe nu verder?

Zorg voor twee getuigen. Eén van de twee getuigen moet iemand anders zijn dan een familielid, en die persoon mag ook geen economische, financiële of eigendomsrelatie met jou hebben. De twee getuigen moeten verklaren dat je de wilsverklaring in vrijheid en met volledige geestelijke vermogens hebt opgesteld. Je hebt een fotokopie van hun identiteitskaarten nodig. De getuigen hoeven niet mee bij het inleveren van het document. Een patiënt van onze praktijk Clinica Benissa die een probleem heeft met het vinden van een tweede getuige, kan aan een van de artsen in onze praktijk vragen om als getuige mede te ondertekenen. Iemand kan getuige zijn op meerdere wilsverklaringen. En je kunt ook getuigen van elkaar zijn. Een getuige doet niets anders dan tekenen dat iemand wilsbekwaam is en zonder druk deze papieren invult. Het gaat dus niet om het beoordelen van specifieke wensen op het formulier; dat bepaalt ieder voor zich. Er is dus een mogelijkheid om dit te bespreken met mensen in je omgeving en voor elkaar te getuigen en gezamenlijk de documenten in te leveren.

Soms kiezen mensen ervoor ook een vertegenwoordiger aan te stellen. De rol van een vertegenwoordiger is het verdedigen van jouw wilsverklaring tegenover het medische zorgteam op het moment dat jij dat zelf niet meer kunt. We raden je aan om iemand te kiezen die je niet alleen vertrouwt, maar die het liefst ook jonger is dan jij. Laat deze persoon jouw wilsverklaring medeondertekenen (dus: naast de twee getuigen tekent er dan nóg een persoon: jouw vertegenwoordiger), en zorg ook voor een fotokopie van de identiteitskaart van deze vertegenwoordiger.

Wie kan jouw vertegenwoordiger zijn? Dat kan iedere meerderjarige zijn (die voor de wet handelingsbekwaam is) maar niét een van de volgende personen:

– Niet een van de twee getuigen die jouw wilsverklaring medeondertekenen.
– Niet de notaris die het document autoriseert.
– Niet de ambtenaar of overheidsfunctionaris die verantwoordelijk is voor de registratie van de Voluntades Anticipadas.
– Niet het zorgpersoneel dat de Voluntades Anticipadas moet gaan uitvoeren.
– Op het gebied van de private gezondheidszorg: niét het personeel dat een contractuele relatie, een service of iets vergelijkbaar heeft met jouw particuliere ziektekostenverzekeraar.

Waar registreer je de wilsverklaring

Wanneer de Voluntades Anticipadas is ondertekend, dan kun je de registratie op drie verschillende manieren uitvoeren, naar keuze:

1. Bij een servicepunt: een Servicios de atención e información al paciente (SAIP). Deze vind je in de staatsziekenhuizen, bijvoorbeeld het ziekenhuis in Denia (zie verderop voor het adres).
2. Door middel van een openbare akte bij een notaris in jouw gemeente. Daar zijn kosten aan verbonden. Bereid je bezoek aan de notaris goed voor. Lees bijvoorbeeld de vertaling van de Voluntades Anticipadas en lees ook de suggesties voor de aanvullende teksten die we hieronder geven.
3. Online. Om de registratie te formaliseren heb je een Spaans, digitaal ID nodig van jezelf, van de twee getuigen en van de eventuele vertegenwoordiger die medeondertekenen. Je vindt hier de directe link naar de inlogpagina van de website. De eenvoudigste manier lijkt via de app Cl@ve die op ieders mobiele telefoon geïnstalleerd moet worden. Hier vind je instructies in het Engels.

Kies je voor het servicepunt (SAIP), wat lever je dan in? Twee dingen:

A    Het ingevulde formulier mét daarop de handtekeningen van alle deelnemers (van jezelf, van jouw twee getuigen, en – als je die hebt – van jouw vertegenwoordiger).

B    De kopieën van de officiële identiteitsdocumenten van jezelf, van jouw twee getuigen en – als je die hebt –  van jouw vertegenwoordiger. Een officieel identiteitsdocument is: DNI of NIE, of paspoort of identiteitskaart (voor én achterkant kopiëren) De twee getuigen hoeven dus niét mee te gaan naar de SAIP. Ook de eventuele vertegenwoordiger hoeft niet mee.

Het loket van de SAIP bevindt zich in het Hospital de Dénia, Av. Marina Alta, s/n. langs de weg CV725 en is geopend van maandag tot en met vrijdag van 9-14 uur.

Aanpassen of herroepen. Heb je een wilsverklaring geregistreerd en wil je iets aanpassen of herroepen, dan kun je dat doen met dit document. De eerste optie op dit document (REVOCAR) is het intrekken van de verklaring. De tweede optie is het wijzigen van de verklaring (MODIFICAR). In het laatste geval moet je daarnaast weer een nieuwe wilsverklaring (Voluntades Anticipadas) volledig invullen en door de getuigen en eventuele vertegenwoordiger laten ondertekenen. Zie hierboven voor de instructies. Na ondertekening breng je het document en de eventuele nieuwe wilsverklaring (met alle identiteitsdocumenten) weer naar de SAIP van het Hospital de Dénia.

Notabene: het is niet verplicht om je wilsverklaring te laten registreren, maar het is wel aan te raden. Op die manier is de wilsverklaring snel bij de hand, in geval jij – of jouw arts – hem nodig hebt. Heb je geen wilsverklaring en wil je er snel een opstellen zonder die te registeren, schrijf die dan op, liefst met het officiële document (in het Spaans) maar dan geldt ook weer: doe het in het bijzijn van getuigen, bewaar de wilsverklaring goed, vertel iemand waar deze verklaring ligt en zorg voor een kopie voor je getuigen!

Deel 2. Euthanasie en sedatie

Euthanasie en sedatie zijn termen die worden gebruikt bij het verlichten van lijden bij ernstig zieke patiënten, maar ze verschillen in hun doel en methode:

1. Euthanasie: Dit verwijst naar het opzettelijk beëindigen van het leven van een patiënt door een arts, doorgaans op verzoek van de patiënt zelf, om ondraaglijk lijden te beëindigen. Euthanasie wordt uitgevoerd door het toedienen van medicatie die het bewustzijn verstoort en vervolgens het ademhalingsstelsel stillegt, resulterend in de dood van de patiënt.
2. Sedatie: Sedatie betreft het toedienen van medicatie om een patiënt in een staat van verminderd bewustzijn te brengen, vaak om ernstig lijden te verlichten dat niet effectief kan worden beheerst door andere middelen, zoals pijnstillers. Sedatie kan worden gebruikt in de palliatieve zorg om comfort te bieden aan terminaal zieke patiënten, zonder het doel te hebben het leven te beëindigen.

Het belangrijkste verschil tussen de twee is dus dat euthanasie gericht is op het actief beëindigen van het leven van de patiënt om lijden te verlichten, terwijl sedatie gericht is op het verminderen van bewustzijn om comfort te bieden en lijden te verlichten, zonder het specifieke doel van levensbeëindiging.

Sedatie is een onderdeel van de palliatieve zorg, het valt niet onder de Euthanasiewet en kan uitgevoerd worden als een behandeling. De meeste artsen in deze regio hebben uitgebreide ervaring met sedatie in de thuissituatie en kunnen, indien nodig, de pijn of ander lijden van een patiënt op korte termijn verlichten.

Is er een hulpvraag bij het sterven, en wil de patiënt een aanvraag tot euthanasie doen, dan volgen we de Euthanasiewet. Er moeten dan een aantal stappen doorlopen worden. Deze stappen nemen tussen de 30 en 40 dagen in beslag, en zijn bedoeld om zo zorgvuldig mogelijk aan te tonen dat het verzoek van de patiënt persoonlijk, standvastig, vrij, weloverwogen en in overeenstemming met de bepalingen van de wet op euthanasie is.

Deel 3. Aanvragen van euthanasie (Ley Orgánica de Regulación de la Eutanasia (LOR)

In de onderstaande tekst wordt enkele malen verwezen naar formulieren (de aanvraag voor euthanasie, een formulier om een klacht in te dienen over een afwijzing enzovoort). Deze documenten kun je hier gegroepeerd terugvinden. Hier staan ook meer gegevens over de procedure.

Stap 1. Zoek een verantwoordelijke arts 

Praat eerst met je arts en vraag of hij/zij bereid is zich in te zetten om je te helpen sterven voordat je je aanvraag indient. Je kunt elke geregistreerde arts vragen waar je toegang toe hebt, of het nu gaat om eerstelijnszorg of gespecialiseerde zorg in het publieke of privésysteem. Neem dit formulier wel mee bij het gesprek om de euthanasie aan te kunnen vragen, en onderteken het formulier in het bijzijn van de arts. Dit is het ‘eerste aanvraagformulier’.

Een arts kan nooit weigeren om de ‘eerste aanvraag’ aan te nemen. Als hij of zij persoonlijk bezwaar maakt, dan moet dat onmiddellijk kenbaar gemaakt worden, én jouw verzoek moet ondertekenend aan een collega of leidinggevende gegeven worden.

Notabene: Heeft de arts die bezwaar had jouw verzoek aan een collega gegeven, dan moet je binnen enkele dagen iets horen. Gebeurt dat niet, dien dan een klacht in (bij een leidinggevende, een coördinator, de directeur van het gezondheidscentrum, de patiëntenzorg of de administratie). Zie hier voorbeelden van hoe een brief opgesteld kan worden:

Zodra de arts jouw verzoek om euthanasie te behandelen heeft aanvaard, wordt hij of zij jouw ‘verantwoordelijke arts’. Deze arts zet jouw verzoek in jouw medische dossier, waarna het zorgproces start, binnen de door de wet vastgestelde termijnen.

De ‘verantwoordelijke arts’ checkt de volgende vereisten:

1. Je bent staatsburger, ingezetene (resident) of je bent langer dan twaalf maanden in Spanje ingeschreven.
2. Je hebt je aanvraag vrijwillig (en schriftelijk) ingediend, en jouw aanvraag is niet het gevolg is van enige druk van ‘buitenaf’.
3. Je lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke ziekte of een ernstige, chronische en invaliderende aandoening in de zin van deze wet, gecertificeerd door de ‘verantwoordelijke arts’.

Voldoe je aan die drie vereisten, dan zal jouw ‘verantwoordelijke arts’ binnen 2 dagen een overleg met je voeren over de diagnose, de therapeutische mogelijkheden en de verwachte resultaten, evenals over mogelijke palliatieve zorg. Wees er zeker van dat je de verstrekte informatie begrijpt. De informatie wordt rechtstreeks aan jou uitgelegd door de ‘verantwoordelijke arts’, maar die wordt ook schriftelijk verstrekt (binnen 5 kalenderdagen).

Om het overleg te vergemakkelijken, denk je van tevoren goed na over je situatie en jouw verzoek door te proberen antwoord te geven op deze twee vragen (je mag overigens ook schriftelijk of via geluidopname antwoorden):

1. Waarom is jouw lijden constant en ondraaglijk, en zonder mogelijkheid tot genezing of merkbare verbetering?
2. Hoe rechtvaardig je dat je bereidheid om euthanasie te vragen serieus, standvastig, herhaaldelijk en ondubbelzinnig is, zonder druk van buitenaf?

Voor meer informatie in het Spaans.

Notabene: De verantwoordelijke arts kan de gevraagde euthanasie weigeren binnen een periode van 10 dagen vanaf jouw eerste verzoek. Jij kunt daar tot 15 dagen daarna een klacht over indienen bij de Comisión de Garantías y Evaluación (CGE).

Stap 2. Dien na 15 dagen een tweede verzoek in.

Is de aanvraag geaccepteerd, dan kun je verder. Uiterlijk 15 dagen na de ‘eerste aanvraag’ doe je de ‘tweede aanvraag’ bij de ‘verantwoordelijke arts’. Binnen 2 dagen hervat deze arts dan de besluitvormingsprocedure, waarin de verkregen informatie verder uitwerkt wordt.  24 uur na het overleg herhaal je dan de wens om door te gaan met de procedure. De ‘verantwoordelijke arts’ informeert, als dit nog niet eerder is gebeurd, de door jou uitgekozen familieleden en eventueel ook de verpleegafdeling als je opgenomen bent. Je ondertekent vervolgens een formulier waarmee je aangeeft goed geïnformeerd te zijn, en daarmee geef je toestemming voor de volgende stap.

Stap 3. Onderzoek door de consulterend arts

De ‘verantwoordelijke arts’ moet een ‘consulterend arts’ raadplegen. Die bestudeert jouw dossier en bevestigt dat aan de eisen van de wet is voldaan. Binnen 10 dagen na de ‘tweede aanvraag’ wordt een rapport uitgebracht. De ‘consulterend arts’ heeft een opleiding op het gebied van de ziekte(n) waaraan jij lijdt. De ‘consulterend arts’ kan een eerstelijns- of gespecialiseerde arts zijn, maar hij of zij mag niet tot hetzelfde team behoren als de ‘verantwoordelijke arts’, en hij of zij mag geen eerdere zorgrelaties met jou hebben gehad.

Stap 4. Beoordeling door de commissie voor garantie en evaluatie (CGE)

De ‘verantwoordelijke arts’ stuurt binnen 3 dagen alle documenten naar de Commissie (CGE). De voorzitter van de Commissie benoemt binnen 2 dagen twee mensen (een arts en een advocaat) die jouw voorgeschiedenis weer onderzoeken, ook interviewen ze jou en jouw zorgteam. Binnen 7 dagen wordt er rapport uitgebracht.

Notabene: De stichting ‘Derecho a morir dignamente’ beveelt aan: accepteer alleen een echt gesprek, en geen interview via een videoverbinding of via de telefoon. De reden is dat die een vertekend beeld kunnen geven van jouw verslechterende gezondheid. De twee mensen van de Commissie hebben toegang tot een dossier met alle informatie over jou. Als ze de gunstige rapporten van de ‘verantwoordelijke arts’ en de ‘consulterend arts’ niet vertrouwen en jou zelf willen zien, dan moeten ze bij je thuiskomen. Vertel de leden van Commissie dat jouw wil ondubbelzinnig, duidelijk en onherroepelijk is, vanwege een ervaring van lijden dat constant en ondraaglijk voor je is, zonder vooruitzicht op verbetering.

Binnen 2 dagen deelt de voorzitter van de Commissie de uitslag aan jou mee, en ook aan jouw ‘verantwoordelijke arts’. Als de uitslag onverhoopt ongunstig is, kun je binnen 15 dagen een klacht indienen bij de plenaire vergadering van het CGE, die 20 dagen heeft om te reageren (hoor je na 20 dagen niets, dan is het te verwachten dat het is afgewezen). Gebruik hiervoor dit document.

Tegen de beslissingen van het CGE kan ook beroep worden aangetekend bij de contentieuze-administratieve Rechtbank. Het is overigens waarschijnlijk handiger en sneller om direct na de afwijzing een nieuwe vraag te doen.

Notabene: De stichting ’Derecho a morir dignamente’ beveelt aan: Afhankelijk van je ziekte kun je, als je dat wilt, in aanmerking komen als orgaandonor. Daarvoor zul je wel in het ziekenhuis moeten komen te overlijden. Als je geïnteresseerd bent in het doneren van organen na je dood, of je lichaam, vraag dan naar de transplantatiecoördinator in het ziekenhuis.

Stap 5. Stervenshulp

Is het advies van de CGE positief, dan beslis jij zelf wanneer, hoe en waar je sterft. De wet regelt geen termijn. De zogeheten ‘Handleiding voor goede praktijken van het ministerie van Volksgezondheid’ beveelt aan om na ongeveer 15 dagen een uitstel van 1 tot 2 maanden aan te vragen, maar uiteindelijk hangt dat ook af van de ‘verantwoordelijke arts’ en je eventuele zorgteam. Een uitstel geeft je de mogelijkheid om daadwerkelijk het moment zelf te kiezen, ook als je de aanvraag misschien erg op tijd hebt gestart.

Spreek met je verantwoordelijke arts en je eventuele zorgteam de dag en het tijdstip af. Jij kiest hoe, en waar je komt te overlijden. Dat kan thuis zijn, in je bed of op de bank in de woonkamer, op het terras of in de tuin, maar overleg ook met je ‘verantwoordelijke arts’ en je eventuele zorgteam zodat ze in de best mogelijke omstandigheden kunnen werken. Kies de mensen die je bij je wilt hebben, voor en tijdens de euthanasie, en kies of je muziek die wilt horen, laat weten hoe jij het wilt. Sterf zoals jij wilt. Je kunt zelf pentobarbitalsiroop drinken, of je kunt zelf het infuus openzetten waar de medicijnen in zitten, of je geeft aan dat je in slaap wilt worden gebracht zodat het team voor alles zorgt.

Notabene: De stichting ‘Derecho a morir dignamente’ beveelt aan: als je een positief bericht krijgt van het CGE, denk dan na over je begrafenisrituelen. Als je wensen hebt, laat dit dan weten aan je dierbaren of, nog beter, regel het van tevoren zelf met een uitvaartonderneming.

We hopen je met deze informatie van dienst te zijn geweest. Zit je met vragen over euthanasie, maak dan gerust een afspraak met je eigen huisarts. Euthanasie is een serieuze zaak en de begeleiding moet in handen zijn van uw (huis)arts die u al langer kent.

De bovenstaande informatie hieronder is een compilatie van verschillende bronnen (zoals vermeld in de tekst) en is uitsluitend bedoeld om onze patiënten te informeren over een waardig levenseinde in Spanje. Deze tekst is geschreven als antwoord op vragen van patiënten en is niet gebaseerd op enige ideologie of persoonlijke voorkeur. We kunnen op geen enkele manier verantwoordelijk worden gehouden, noch kunnen we aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade als gevolg van deze tekst. Wij zijn niet verantwoordelijk voor toekomstige wijzigingen in de procedure, voorwaarden en bepalingen en verwijzen naar onze bronnen voor de meest actuele en volledige informatie. We vragen ook iedereen om in geval van twijfel eerst de bronnen te raadplegen. Als je dan nog steeds twijfels hebt, kun je je vragen stellen aan de SAIP Denia: (alleen patiënten uit de regio Denia, voor andere SAIP’s verwijzen we naar deze lijst). Het is absoluut niet onze bedoeling dat patiënten van andere praktijken bij ons komen met een verzoek om euthanasie. Als u vragen heeft over euthanasie, aarzel dan niet om een afspraak te maken met uw eigen huisarts. Euthanasie is een serieuze zaak en begeleiding moet door uw eigen huisarts worden gegeven.

Noot 1

De mate van dementie volgens Reisberg (Zie voor alle stadia 1 tot en met 7: https://btsg.nl/wp-content/uploads/2020/03/GLOBAL-DETERIORATION-SCALE.pdf). Stadium 5 houdt in: matig ernstige cognitieve achteruitgang (vroeg dementiestadium of matige alzheimerdementie). De patiënt kan niet langer zelfstandig functioneren. Hij/zij kan zich bij een interview geen normaal gekende feiten meer herinneren, zoals een adres of goed gekend telefoonnummer, de namen van naaste verwanten (kleinkinderen) of de naam van de school die hij of zij vroeger bezocht. Er is dikwijls een desoriëntatie in tijd (datum, dag van de week, seizoen…) en ruimte. Een patiënt met een goede schoolopleiding heeft moeilijkheden om eenvoudige repetitieve aftreksommen te maken (met 4 vanaf 40 of met 2 vanaf 20). In dit stadium is er dikwijls nog wel notie van belangrijke persoonlijke feiten over zichzelf of over naaste verwanten. Hij of zij herinnert zich nog wel de naam van de partner, de kinderen en de eigen naam. Er is geen hulp vereist bij de persoonlijke hygiëne en de voeding, maar er zijn soms moeilijkheden om zich netjes te kleden.

Noot 2

In een wilsverklaring staat wat er op medisch gebied moet gebeuren rond jouw levenseinde. Zo’n verklaring is belangrijk als je dat (door ziekte of een ongeluk) niet meer zelf kunt zeggen. Ook kun je beschrijven in welke situatie het leven voor jou niet meer waardig of waardevol is, en of je je leven in dat geval eventueel wilt beëindigen door bijvoorbeeld een niet-reanimeren verklaring, of een wens tot euthanasie. Ook kun je je wensen rond het doneren van organen of je lichaam vastleggen. Zorg ervoor dat jouw wensen terecht kunnen komen bij je familie en de artsen.

Een levenstestament gaat specifiek over de situatie dat je nog wel leeft maar door een aandoening niet meer goed voor jezelf kunt zorgen. Net als een testament gaat het in de eerste plaats om financiële zaken. Denk bijvoorbeeld aan het beheer van je bankrekeningen. Ook persoonlijke zaken, zoals wie er voor je huis en je huisdier zorgt als je in het ziekenhuis ligt of zelf niet meer in staat bent daar goed voor te zorgen, schrijf je in le levenstestament. Ook kun je je wensen rond je afscheid noteren. Zorg ervoor dat jouw wensen bekend zijn bij jouw nabestaanden.

Een testament wordt door een notaris opgesteld. Een testament gaat in na je overlijden, en gaat in de eerste plaats over financiële en juridische (eigendoms-)zaken. Een testament komt een nationaal register terecht, iedere notaris in Nederland kan ook de elders opgemaakte testamenten bekijken. Je ontvangt een kopie, het origineel is dus altijd terug te vinden.

Een codicil is een (vaak handgeschreven) document waarin je kunt schrijven wat er met je persoonlijke zaken moet gebeuren na jouw overlijden, zoals je sierraden, een bepaald schilderij, je verzameling postzegels of je kleding. Je kunt geen geld of huis nalaten via een codicil. Zaken van financiële belang horen bij de erfenis en worden bij testament toebedeeld of verdeeld. Wel kun je in je codicil schrijven wat je wensen zijn rond je afscheid.

Zorg ervoor dat jouw wensen en jouw laatste wil ergens staan genoteerd waar ze terug te vinden zijn voor jouw nabestaanden.

Noot 3

De suggesties van de stichting ‘Derecho a morir dignament’ in het Spaanse, originele tekst.

1. Solicito que se ponga fin a mi vida cuanto antes mediante una eutanasia.
2. Considero un sufrimiento físico o psíquico constante e intolerable, incompatible con mi dignidad personal, el que algunos padecimientos graves, crónicos e imposibilitantes como las enfermedades neurodegenerativas (demencia tipo alzhéimer o cualquier otra) provoquen tal deterioro de mi personalidad y mis facultades mentales que sea incapaz de tener conciencia de mi propia enfermedad y mi esquema de valores. Por ello, aunque no lo exprese, no lo recuerde o, a juicio de otras personas, no muestre signos externos de sufrimiento, en el momento en que no pueda valerme por mi misma o no reconozca a mis familiares o allegados, o me encuentre en una situación clínica equiparable a una demencia moderada (GDS-FAST 5, según las escalas de Reisberg), deseo que se respete mi voluntad de finalizar mi vida cuanto antes mediante una eutanasia.
3. Durante el plazo de tiempo que requiera la gestión de mi solicitud de eutanasia, o en el caso de que fuera denegada, rechazo toda medida de soporte vital, tratamiento, intervención o procedimiento que contribuya a mantenerme con vida (antibióticos, nutrición-hidratación con fluidos, sonda nasogástrica o gastrostomía, marcapasos o desfibrilador, etc.). Igualmente, solicito que se alivie mi sufrimiento con todos los medios disponibles y, si me encuentro en una situación avanzada o terminal, deseo morir con una sedación paliativa profunda, mantenida hasta mi fallecimiento. En caso de que existieran dudas sobre la irreversibilidad de mi situación de incapacidad de hecho para decidir, quiero dejar claro que tal posibilidad no modifica mi decisión firme de no soportar una vida en la que dependa de otras personas para las actividades de la vida diaria.
4. Si alguna persona profesional sanitaria se declarase objetora de conciencia con respecto a alguna de estas instrucciones, solicito que sea sustituida por otra profesional, garantizando mi derecho a decidir con libertad sobre mi vida y mi muerte.

Informatie voor de verantwoordelijke arts: https://www.san.gva.es/es/web/assistencia-sanitaria/professionals